Cám ơn các bạn đã quan tâm và động viên. Nhưng câu đố trên không ai trả lời à? Vì nó dễ quá chăng?
Tình hình là rustbolt không có nhiều thời gian để vào MES (vì thường xuyên bận việc tháo gỡ… rust-bolts mang ra chợ kiếm ít tiền còm!). Bởi vậy, khi vào lại MES, nếu không ai trả lời thì mình tự trả lời theo phương pháp “lý thuyết ngược”, tương tự như phương pháp “công nghệ ngược” mà các bạn đã đề cập. Đúng sai thế nào nhờ các bạn phán cho một tiếng để rustbolt tôi được mở mang tầm mắt.
“Lý thuyết ngược” phân tích cái mũ bu lông như sau:
1) Dụng cụ thô sơ nhất để vặn bu lông được rustbolt hình dung có dạng như cái cờ lê miệng bây giờ (đầu bên trái, hình dưới), nghĩa là có 2 cái má song song nhau. Do đó, số cạnh mũ bu lông phải là số chẵn. Số 2 bị loại vì không thể là “nhị giác”, các con số khả dĩ là 4, 6, 8, 10, 12…
2) Giả sử là bát giác thì sao? Mũ bu lông gần gần như hình tròn, e rằng khi cặp cái miệng cờ lê vào vặn nó sẽ “trớt quớt”, nhất là với các cờ lê chất lượng… dỏm, miệng cứ toác ra theo hình chữ V! Như vậy, cả đám 8, 10, 12… cũng bị loại.
3) Còn lại 2 “ứng cử viên nặng ký” là 4 và 6. Nhưng tại sao không phải là 4? Vấn đề là ở chỗ thao tác tháo lắp. Nếu là 4, bạn phải quay cờ lê đi 90 độ thì mũ bu lông mới đến được vị trí tương tự kế tiếp. Trong các máy móc thông thường, khá nhiều bu lông nằm ở các vị trí chật hẹp, cờ lê không thể quay được 90 độ vì vướng đủ thứ, chẳng hạn như thành máy. Khi đó, bạn không thể đưa cờ lê vào cặp cạnh kế tiếp được.
Kết luận: hình dáng hợp lý của mũ bu lông là lục giác đều, với khoảng trống tối thiểu để quay cờ lê (khái niệm này không biết có thuật ngữ không?) là 60 độ.
Trên thực tế, có nhiều chỗ chật hẹp hơn, vẫn không thể quay cờ lê đi 60 độ được, người ta mới nghĩ ra cái đầu cờ lê vòng (đầu bên phải hình dưới), được tạo thành do 2 cái lỗ lục giác lệch nhau 30 độ -> khoảng trống tối thiểu chỉ cần 30 độ là bạn có thể tháo lắp được bu lông.
Nhân tiện có cái hình cờ lê, bạn hãy bỏ ra chừng vài phút để ngắm nghía. Bạn có thấy nó rất đẹp mắt, rất hài hoà không? Với con mắt của “điêu khắc gia”, không biết họ nghĩ gì. Nhưng với con mắt của “kỹ thuật gia”, hình ảnh trên chắc sẽ gợi lên cho bạn nhiều điều thú vị. Ví dụ:
1) Theo “công nghệ ngược”, người ta đã gia công bằng phương pháp dập thể tích.
2) Thân có dạng dầm chữ I, tiết kiệm vật liệu nhưng vẫn đủ khả năng chống uốn.
3) Hai má của mỏ bên trái có dạng “bền đều” (lâu quá không đọc sách sức bền, chẳng nhớ thuật ngữ gì nữa), tức là mọi điểm dọc theo chiều dài má có trạng thái chịu lực gần như nhau.
4) Các chỗ chuyển tiếp giữa thân và đầu đúng là bậc thầy về “nghệ thuật” giảm tập trung ứng suất. Nếu bạn có trí tưởng tượng phong phú một chút, bạn sẽ thấy nó cũng mang đầy tính… gợi cảm!
5) Đầu bên phải thon thả hơn đầu bên trái nhiều nhưng nó chịu lực tốt hơn hẳn, không bị toác mỏ khi dùng lực mạnh (có mỏ đâu mà toác!). Đây là một ví dụ nói lên rằng, kết cấu kiểu vòng kín, chịu lực tốt hơn dạng hở, đặc biệt là với mô men xoắn.
6) Nhìn cái hình cờ lê, mình nhớ ra câu chuyện về một bác thợ cả. Bác ấy rất quý đồ nghề, làm hẳn 1 cái bảng gỗ, trên đó vẽ đủ các hình cờ lê từ lớn đến nhỏ, búa, kìm… đủ thứ. Cuối buổi làm việc, mấy cậu học nghề phải thu gom đồ nghề về cho đủ, cái nào treo vào chỗ ấy. Phía trên bảng, bác viết dòng chữ to và nắn nót “ĐỒ NGHỀ LÀ THẦY TA”. Tất nhiên là bác không bao giờ vào MES để… bốc phét về “lý thuyết ngược” như rustbolt, nhưng cái đạo lý ấy bác hiểu rất rõ. Mọi dụng cụ đồ nghể, nhìn qua thì rất đơn giản, nhưng đằng sau sự đơn giản đến hiển nhiên ấy là sự chắt lọc và kết tinh từ kho tàng tri thức khổng lồ của nhân loại. Quan sát chúng, suy ngẫm về chúng, phân tích mọi khía cạnh của chúng, bạn sẽ học hỏi và chiêm nghiệm ra được rất nhiều điều bổ ích. Chiếc cờ lê bình thường trên kia, theo rustbolt, có thể đáng tầm một đồ án tốt nghiệp của sinh viên Chế tạo máy, và không chừng là cả luận án Master!
7) Cái bảng gỗ vẽ hình cờ lê, không phải là sáng kiến độc quyền của bác thợ nói trên, chẳng hạn như tại một nơi rustbolt đã từng làm việc trước đây cũng có. Điểm khác nhau là, sau 2 tuần thực hiện thì một số vị trí xảy ra hiện tượng “cờ lê đi hình ở lại”. Một tháng sau, các cỡ thông dụng như 8, 10, 13, 14, 17 vĩnh viễn chỉ còn cái hình. Hai tháng sau, về cơ bản chỉ còn hình và mấy cái cờ lê to đùng, ít khi dùng tới và khó… bỏ túi!!!
Lan man kiểu dây cà dây muống thế này chẳng biết lúc nào dừng, rustbolt xin kết thúc bằng một câu hỏi (hy vọng sẽ trở thành thông lệ cho mỗi câu chuyện trong chuỗi Bolt Stories):
Tại sao cái đầu miệng của chiếc cờ lê không nằm đối xứng so với đường tâm của thân mà lại… quẹo đi như vậy???
