Ðề: Blog mô phỏng và thiết kế
[Entry 9] Học ngoại ngữ (P1)]
Do sự cố mất dữ liệu của forum, mình post lại các entry theo những chủ đề đã post, tuy nhiên do không lưu lại nên viết chắc chắn khác. Tóm lại là mọi người cứ đọc thôi, chẳng cần quan tâm mới cũ làm gì. Cũng giống như ăn chuối vậy, nải chuối có vài quả bị thâm đen thì cứ quả mới mà ăn, chứ cứ ăn quả hỏng thì hôm sau quả mới lại thành hỏng, và cứ thế cả nải cứ vừa ăn vừa đếm ruồi giấm.
Theo dòng thời sự, mọi người đang tranh luận về học tiếng Trung và tiếng Nga. Mình thì chẳng quan tâm 2 thứ tiếng đó, vì không bắt buộc phải học, điều mình thấy là sự thay đổi đáng chú ý là việc học ngoại ngữ thứ hai thôi. Dĩ nhiên ngoại ngữ thứ nhất mà mình chọn vẫn là tiếng Anh, dù ai nói Nga nói Trung
Entry này mình nói về việc học ngoại ngữ thứ hai, và việc học tiếng Anh.
Ngoại ngữ thứ hai có quan trọng không ? Thật ra ở VN có một số trường cấp 3 đã dạy ngoại ngữ thứ hai từ lâu lắm rồi. Em họ mình học ở một trường như thế, ngoại ngữ thứ hai là tiếng Pháp. Năm lớp 12 đủ trình độ viết đoạn dài dài rồi, cô giáo cho bài về nhà viết để lấy điểm cuối kì, và nó không quên ông anh mà ngôn ngữ Moliere đã ngấm vào máu. Dĩ nhiên bài viết đó gây ngạc nhiên cho cô giáo, dù mình đã cố ý viết ngây ngô và sai ngữ pháp vài chỗ cho phù hợp trình độ của cô em họ. Nhưng qua dịp đó mình cũng biết trình độ tiếng Pháp, tức ngoại ngữ thứ hai, của các học sinh như thế nào. Nếu điểm trung bình thi đại học môn tiếng Anh của cả nước năm vừa rồi là 3.48/10, thì điểm tiếng Pháp của các em sẽ là 0.348/10, lưu ý là đề thi đại học rất dễ so với các kì thi chuẩn quốc tế, và không có phần kiểm tra kĩ năng nghe và nói.
Ở VN thì thực trạng là như vậy, phải chăng do trình độ giáo viên, hay do chương trình, hay do chất lượng chung của nền giáo dục... Cô giáo dạy tiếng Pháp của em mình rất giỏi tiếng Pháp, vì cô vốn xuất thân từ gia đình trí thức và học tiếng Pháp từ nhỏ thời trước 1975. Vấn đề là không phải chỉ ở VN thực trạng học ngoại ngữ thứ hai như thế. Mình ở Pháp, đi dạy tiếng Anh cho học sinh phổ thông, nhất là luyện thi các chứng chỉ Cambridge từ KET, PET đến IELTS..., và cả dạy phụ đạo học sinh yếu kém có nguy cơ trượt tốt nghiệp. Các học sinh của mình có thể trình độ tiếng Anh chênh nhau rất lớn, em thì ielts 7.0, em thì không biết chia thì hiện tại, nhưng trình độ ngoại ngữ thứ hai (các em thường chọn nhất là tiếng Đức, Tây Ban Nha, Ý...) thì không hơn nhau nhiều, phần lớn các em chỉ đạt trình độ 3.48/10 ! Năm học rồi mình dạy kèm tiếng Anh một em lớp 9, mất căn bản gần như không biết gì, cả học kì 1 điểm toàn 3-6/20, cuối năm học thi tốt nghiệp em đạt 15/20, mẹ em ấy mừng rơi nước mắt cảm ơn mình mãi. Mình hỏi em ấy tiếng Pháp được bao nhiêu, em ấy nói là 7/20, và nói đùa là biết vậy tao nhờ mày dạy kèm tiếng Pháp cho tao là người Pháp luôn. Mình hỏi tiếp thế tổng kết ngoại ngữ thứ hai là tiếng Đức được bao nhiêu, em ấy nói là không nằm trong tiêu chuẩn xét tốt nghiệp nên em ấy cho ra khỏi scope từ hồi giữa năm rồi.
Riêng bản thân mình cũng từng có kinh nghiệm học ngoại ngữ phụ. Mình nói phụ là vì với mình đó là ngoại ngữ thứ ba. Ngoại ngữ thứ hai của mình là tiếng Pháp, dùng hàng ngày, từ đi chợ cho đến viết luận án nên phải giỏi hơn cả tiếng Anh, nên không tính giống ngoại ngữ thứ hai của mọi người. Ngoại ngữ thứ ba của mình là tiếng Tây Ban Nha (Spanish). Hồi đó năm cuối đại học, môn kĩ sư và master đều học gần hết rồi, chẳng lẽ cả kì học có 3 môn, nên lấy thêm Spanish cho phong phú, vừa là ngôn ngữ rất phổ biến, vừa dễ học vì gần gần giống tiếng Pháp, thậm chí sau đó có thể hiểu cả tiếng Ý, đi chơi nói chuyện khắp châu Âu đến Bắc và Nam Mỹ.
"Cuộc sống mấy ai nào biết trước định mệnh và có mấy ai tự đổi thay đời mình" (cũng theo dòng thời sự tin tức anh Minh Thuận) ! Đúng, Minh Thuận có lý hơn bộ Hạt giống Tâm hồn "đời thay đổi khi chúng ta thay đổi". Mình đã thay đổi cố học cần cù thêm 1 ngoại ngữ nhưng đến giờ thì cuộc đời không có gì thay đổi. Sau học kì đó học khá tốt, có thể viết giới thiệu bản thân, đếm số, hỏi đường... thì vài tháng sau quên hết. Thậm chí hồi đầu còn có thú vui ghi vào CV là biết Spanish trình độ beginner, nhưng sau thấy thừa thãi và cũng buồn cười vì xấu hổ nên bỏ ra luôn. Điều duy nhất làm mình không tiếc khi học Spanish là hiểu biết thêm rất nhiều về văn hóa khối các nước nói tiếng Spanish, và thỉnh thoảng đùa nhại theo ngữ điệu rất hay và đặc trưng của Spanish.
Cái dở của bộ GD trong việc dạy ngoại ngữ thứ hai là ra chủ trương đúng nhưng cứ vòng vo tìm lý do giải thích rồi lại đưa ra lý do sai. Và trong việc dạy tiếng Nga và Trung cũng vậy, không nên giải thích nhiều, cứ để là ngoại ngữ thứ nhất với option không bắt buộc, ai cần thì học thôi, đằng này lại rào trước bằng bài báo học để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt hay đủ các lý do khác thì chỉ càng lộ ra cái dại.
Vì sao người Pháp chọn tiếng Đức để học như ngoại ngữ chỉ sau tiếng Anh, đơn giản vì giao thương ở châu Âu dùng tiếng Đức rất nhiều, và chỉ vì lý do đó thôi chứ họ chẳng quan tâm đến học thuật hay chính trị gì, càng không phải vì tình làng nghĩa xóm hay cộng đồng dân tộc anh em. Có hôm ngồi ăn trưa, mọi người trong office hỏi mình ở VN mày có dân tộc thiểu số không, mình nói nước tao có 54 dân tộc anh em, xong mình hỏi lại họ ở Pháp có nhiều dân tộc anh em như thế không, mọi người nhìn nhau rồi bảo là không, chỉ sếp mình hay đùa, ông ấy nói có chứ, nước Pháp có 4 dân tộc anh em : da trắng, đen (châu Phi), châu Á và Ả rập, mọi người cười vang cả nhà ăn, đúng là cộng đồng mỗi dân tộc anh em này ngày càng gia tăng ở Pháp. Nhưng rất ít người Pháp chọn học ngôn ngữ của các dân tộc anh em này, có chăng là vì tính chất gia đình hay công việc thôi.
Tóm lại về việc chọn ngoại ngữ, hãy luôn rộng mở và háo hức học. Khi chọn ngoại ngữ hãy bỏ qua tất cả các lý do về học thuật với chính trị, chỉ xác định điều duy nhất là học để làm gì, có ích cho mình không, khi nào thì sẽ có ích, và mục tiêu về trình độ sẽ đạt được.
Với các bạn sinh viên, nếu không vì lý do công việc, thì thay vì suy nghĩ học tiếng Nga hay Trung, có những ngôn ngữ khác cả thế giới đều dùng và hiểu : Python, C, Java... !
Phần sau mình sẽ nói về việc chọn ngoại ngữ thứ nhất, và phương pháp học.